Με αφόρμηση τον καταιγισμό εξελίξεων και αποκαλύψεων για τον τρόπο δράσης παιδοβιαστών και κακοποιητών νεαρών ανθρώπων σε διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής (αθλητισμός, τέχνη, εκπαίδευση κ.α.), είναι σημαντικό να σταθούμε σε δύο πολύ σημαντικές ψυχοκοινωνικές έννοιες-κλειδιά: την ευαλωτότητα των παιδιών και των νέων και το πλαίσιο προστασίας τους.
Η γαλλίδα ψυχαναλύτρια Φρανσουάζ Ντολτό (1999) παρομοιάζει την εφηβεία και τη νεότητα με «το δράμα του αστακού». Σύμφωνα με αυτό, οι αστακοί, προκειμένου να αναπτυχθούν, αλλάζουν το εξωτερικό τους περίβλημα, σπάζοντας το παλιό τους κέλυφος. Είναι ο τρόπος τους για να μεγαλώσουν. Όμως, όσο χρόνο χρειάζεται να φτιάξουν ένα καινούριο κέλυφος, μένουν χωρίς καμμία άμυνα, είναι απολύτως ευάλωτοι και απροστάτευτοι. Σε όλο αυτό το μεταβατικό διάστημα, κινδυνεύουν πολύ και γι’ αυτό τον λόγο απομονώνονται και απομακρύνονται πολλές φορές από τους άλλους, αναζητώντας απόμερα καταφύγια.
Στα λημέρια του ανυπεράσπιστου αστακού παραμονεύει πάντα ένα μουγγρί. Το μουγγρί είναι ένα μουλωχτό ψάρι που εντοπίζει το καταφύγιο του απροστάτευτου αστακού και όταν εκείνος βγει από την κρυψώνα του, τότε τον κατασπαράζει. Είναι η μόνη του ευκαιρία άλλωστε να επιτεθεί στον αστακό: όταν εκείνος μεγαλώνοντας αποκτήσει ξανά το κέλυφός του, θωρακισμένος και οπλισμένος με τις δαγκάνες του, το μουγγρί φαντάζει απολύτως ανίσχυρο μπροστά του. Αυτό που φοβάται πιο πολύ το μουγγρί είναι να μην πέσει στις δαγκάνες των μεγάλων αστακών, γι’αυτόν τον λόγο παραφυλάει στη σκιά και δρά πάντα μυστικά και στα κρυφά. Οι νεαροί αστακοί που τα καταφέρνουν να επιβιώσουν είναι εκείνοι που βρίσκουν μια φιλόξενη σπηλιά, που θα τους προστατεύσει όσο είναι ευάλωτοι και θα τους επιτρέψει να θωρακιστούν απέναντι στους νέους κινδύνους που τους περιμένουν στην νέα τους ζωή εκεί έξω. Είναι ακόμα οι αστακοί εκείνοι, που μαζεύουν τις δυνάμεις τους, επουλώνουν τα τραύματά τους και αντιστέκονται στα δελεαστικά καλέσματα για πρώιμη έξοδο που τους απευθύνει πιεστικά το μουγγρί.
Σύμφωνα με την Ντολτό (1999), στους έφηβους και στα νεαρά άτομα συμβαίνει περίπου το ίδιο. Το «μουγγρί» είναι όλα εκείνα τα απειλητικά πράγματα που βρίσκονται μέσα τους: ανασφάλειες, φόβοι, ανησυχίες, αγωνίες. Αλλά και έξω από εκείνους: όλοι εκείνοι οι κακόβουλοι άνθρωποι που ‘χειρίζονται’ την ευαλωτότητα των νεαρών ατόμων προκειμένου να τους χειραγωγήσουν και να τους παρασύρουν με δόλο έξω από την σπηλιά, προκειμένου στη συνέχεια να τους κατασπαράξουν. Σε αυτή την άνιση μάχη υπάρχουν δύο όπλα: α) να μπορούν οι νέοι να καταφύγουν στην σπηλιά τους, στην προστατευτική λειτουργία της οικογένειας, του σχολείου και της κοινότητάς τους αλλά και β) να ενεργοποιηθούν οι δαγκάνες των μεγάλων αστακών που θα αποτρέψουν την παραβίαση της «σπηλιάς», με την σωστή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, της δικαιοσύνης και της επιβολής του νόμου. Είναι καιρός να περιφρουρήσουμε τις «σπηλιές» προστασίας για τα ευάλωτα νεαρά άτομα της κοινότητάς μας και να προτάξουμε όλοι και όλες μαζί τις «δαγκάνες» μας απέναντι στους κακόβολους ανθρώπους. Ας σπάσουμε την σιωπή των ανθρώπων μαθαίνοντας από το δράμα των αστακών.
Πηγή: Ντολτό, Τόλιτς, Έφηβοι. Προβλήματα και ανησυχίες, Θεσσαλονίκη, εκδ. Πατάκη, 1999
